Rozszerzenie ochrony konsumenckiej dla przedsiębiorców
Od nowego roku wchodzą w życie zmiany dotyczące uprawnień osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Regulacje odnoszące się do konsumentów mają zostać rozciągnięte na niektórych przedsiębiorców. Uzyskają oni w części ochronę, która przysługuje w tej chwili tylko osobom prywatnym, m.in. w kwestii klauzul abuzywnych, rękojmi a także odstąpienia od umowy. Zmiany te nie będą jednak dotyczyć wszystkich przedsiębiorców i będą miały zastosowanie tylko w określonych przypadkach i sytuacjach.
Przedsiębiorca – konsument
1 stycznia 2021 r. zacznie obowiązywać część przepisów Ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1495, z 2020 r. poz. 568, 875, 2255), która w Art. 1 wprowadza zmiany w Kodeksie Cywilnym dotyczące niektórych praw konsumenckich. Zgodnie z Art. 22(1) Kodeksu Cywilnego konsumentem jest "osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową". Według nowych przepisów Ustawodawca wprowadza trzecią kategorię nabywców: przedsiębiorców kupujących produkt, który bezpośrednio nie jest związany z ich działalnością gospodarczą (wg. wpisu do CEIDG), tzw. przedsiębiorców–konsumentów. Co istotne zmiany te nie dotyczą podmiotów prawa handlowego (spółek osobowych i kapitałowych), stowarzyszeń, fundacji oraz spółek cywilnych w ramach prowadzonych przez nie działalności. Treść nowych przepisów:
Art. 1. W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145) wprowadza się następujące zmiany:
1) po art. 385(4) dodaje się art. 385(5) w brzmieniu:
"Art. 385(5). Przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 385(1)–385(3), stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.";
2) po art. 556(3) dodaje się art. 556(4) i art. 556(5) w brzmieniu:
"Art. 556(4). Zawarte w niniejszym dziale przepisy dotyczące konsumenta, z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Art. 556(5). Przepisów art. 563 oraz art. 567 § 2 dotyczących kupującego nie stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.";
3) po art. 576(4) dodaje się art. 576(5) w brzmieniu:
"Art. 576(5). Przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w niniejszym dziale, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.";
[...]
Art. 55. W ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 134 i 730) po art. 38 dodaje się art. 38a w brzmieniu:
"Art. 38a. Przepisy dotyczące konsumenta zawarte w niniejszym rozdziale stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.".
[...]
Art. 70. 1. Przepisów art. 385(5), art. 556(4), art. 556(5) i art. 576(5) ustawy zmienianej w art. 1 nie stosuje się do umów zawartych przed dniem 1 stycznia 2021 r. oraz do umów zawieranych przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, w oparciu o które przedsiębiorcy otrzymują wsparcie pochodzące ze środków publicznych w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 869, z późn. zm.), środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub innych środków o podobnym charakterze.
2. Przepisu art. 38a ustawy zmienianej w art. 55 nie stosuje się do umów zawartych przed dniem 1 stycznia 2021 r.
Do czego odnoszą się te przepisy?
Nowe regulacje dotyczą niedozwolonych klauzul umownych, tak zwanych klauzul abuzywnych, opisywanych w art. 385(1) – 385(3) Kodeksu Cywilnego. Są to zapisy w umowie, które nie zostały skonsultowane i zaakceptowane przez konsumenta, a określają jego prawa i obowiązki w taki sposób, który jest sprzeczny z dobrymi obyczajami. Przepisy odnoszące się do klauzul abuzywnych dotyczyły tylko konsumentów (osób prywatnych). Teraz zostały rozszerzone na osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, dla których dany zakup nie wiąże się stricte z ich przedmiotem prowadzonej działalności (opisanym w CEIDG). Kwalifikacja takich umów będzie zależała zatem od charakteru zakupu. Katalog otwarty przykładowych niedozwolonych postanowień umownych możemy znaleźć w art. 385(3). Kolejną zmianą w Kodeksie Cywilnym jest rozszerzenie przepisów dotyczących rękojmi (art. 556 – 556(3)). Instytucja rękojmi dla konsumentów (i od nowego roku również przedsiębiorców–konsumentów) co do zasady obowiązuje przez okres dwóch lat, a w przypadku nieruchomości przez 5 lat, chyba, że przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma. Rękojmię w przypadku przedsiębiorców można ograniczyć lub wyłączyć, natomiast w przypadku braku wyłączenia czy ograniczenia będzie wciąż obowiązywała na takich samych zasadach jak dla konsumentów. Częstym zwyczajem jest całkowite wyłączanie rękojmi dla przedsiębiorców przy sprzedaży rzeczy używanych, np. pojazdów samochodowych. Artykuły 576(1) – 576(4) Kodeksu Cywilnego odnoszą się do roszczeń sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej, czyli sytuacji, w której konsument (a od nowego roku także przedsiębiorca–konsument) wystąpił do sprzedającego z roszczeniami z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, którą wcześniej nabył. Jeśli roszczenie jest zasadne, sprzedawca ma obowiązek naprawić szkodę: zwrócić koszty zakupu lub część ceny, wymienić na nowy niewadliwy towar lub dokonać naprawy oraz zwrócić dodatkowo poniesione przez nabywcę koszty (transportu, demontażu, itp.). Sprzedawca po poniesieniu tych kosztów może w okresie 6 miesięcy wystąpić z roszczeniem o ich zwrot do poprzednich sprzedających. Podobnie w Ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. 2014 poz. 827) od 1 stycznia 2021 r. znajdzie się rozwiązanie prawne dla przedsiębiorców–konsumentów. Art. 27 – 38 tej ustawy dotyczą prawa odstąpienia od umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość (np. za pomocą środków komunikacji: internet, telefon, poczta i inne). Na kanwie nowelizacji przedsiębiorca–konsument będzie korzystał z uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa bez podania przyczyny w taki sam sposób jak obecnie korzysta każdy konsument. Uprawnienie dotyczy możliwości odstąpienia od umowy bez podania przyczyny w terminie do 14 dni od jej zawarcia.
Kiedy przedsiębiorca jest traktowany jak konsument?
Spójrzmy na następujący przykład: Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą polegającą na naprawie i sprzedaży samochodów np. warsztat i komis samochodów. Wydatki na samochody, części samochodowe lub urządzenia i narzędzia związane z naprawą i serwisowaniem będą sprzężone z prowadzoną działalnością jego firmy i przy ich zakupie będzie on traktowany jak przedsiębiorca. Jeżeli natomiast Pan Jan zakupi biurko do biura lub aparat fotograficzny na potrzeby ogłoszeń sprzedaży w internecie, to zakup tych produktów będzie objęty nowymi przepisami i Pan Jan skorzysta z rozciągniętej na niego ochrony konsumenckiej. W tym wypadku biurko lub aparat nie są ściśle związana z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej i kupując te rzeczy będzie on traktowany jako przedsiębiorca–konsument. W tym miejscu powstaje pytanie w jaki sposób sprzedający mają weryfikować swoich klientów. Czy zawierana umowa dotyczy konsumenta, przedsiębiorcy czy przedsiębiorcy–konsumenta? Otóż nie ma na to recepty. Przedsiębiorca, który sprzedaje swoje produkty, według nowych przepisów, powinien weryfikować swoich klientów na podstawie wpisu do CEIDG. Niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa sprzedającego może być to niemożliwe lub co najmniej generować większe koszty prowadzenia działalności. Nowelizacja nakłada na sprzedających obowiązek klasyfikacji swoich klientów. Informacje zawarte w CEIDG mogą przesądzić o tym, czy zakup towaru ma charakter zawodowy czy też nie. W przyszłym stanie prawnym sprzedający będą musieli się przyzwyczaić do nowej rzeczywistości weryfikacyjnej. Innym sposobem może być składanie oświadczeń przez klientów czy zakup ma charakter zawodowy. Nie ma niestety idealnego rozwiązania dla jednej czy drugiej strony. Wydaje się, że najlepszym ułatwieniem dla sprzedających, w celu ominięcia weryfikacji każdego klienta, będzie stosowanie przepisów dotyczących konsumentów, bez względu na to jaką działalność gospodarczą prowadzi kupujący.
Podsumowując, po wejściu w życie nowych przepisów na początku przyszłego roku, przedsiębiorcy skorzystają przede wszystkim z rozszerzonego prawa rękojmi (prawo domniemania istnienia wady fizycznej w momencie wydania rzeczy, jeżeli wada została stwierdzona w ciągu roku od wydania rzeczy), gwarancji zakazu zamieszczania niedozwolonych klauzul umownych, a także z możliwości odstąpienia od umowy zawartej na odległość poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni. Te rozwiązania prawne na pewno usprawnią jakość i rzetelność wykonywania umów pomiędzy stronami. Niestety pomimo wprowadzonych zmian przez Ustawodawcę przedsiębiorcy–konsumenci nie będą mogli korzystać z pomocy Rzecznika Praw Konsumenta czy Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ponieważ instytucje te dedykowane są wyłącznie dla konsumentów w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego.
Autorem tekstu jest Serwis Doradzanie.eu
